روف گاردن (Roof garden)، بام سبز یا فضای سبز پشت بام به مکانی گفته می شود که فضای سبز آن در ارتفاع ساخته شده باشد (یعنی ایجاد فضایی برای بستر کشت گیاه آن هم در ارتفاعی بالاتر از سطح زمین). زمانی که شما می‌خواهید در بام خانه برای خودتان یک روف گاردن طراحی کنید، در واقع به دنبال پیاده‌سازی شیوه‌ای هستید که نتیجه‌اش یک سطح گسترده سبز است. برای ساخت سقف سبز فضای شما بعد از اینکه ایزوله شد نیازمند زیر سازی است. زیرسازی مناسب پشت بام و تعبیه ورودی و خروجی‌های مناسب آب اولین مرحله‌ای است که باید آن را به انجام برسانید. البته روش‌های مختلفی برای ایجاد بام سبز وجود دارد. به طور کلی سه نوع اصلی روف گاردن در دنیا اجرا می‌شود. معماری سبز یا معماری پایدار روشی بسیار حرفه‌ای ومناسب برای زندگی انسان معاصر است که کیفیت زندگی را ارتقا می‌دهد. گیاهان نقش پر رنگی در کاهش میزان آلودگی‌ها دارند، از این رو در شهرهای پر جمعیت که میزان آلودگی‌های مختلف بالاست، برای پاکسازی هوا می‌توان سقف خانه‌ها را به صورت روف گاردن طراحی کرد. بام سبز نه تنها هوا را پاک و تمیز می‌کنند، بلکه در زیبایی معماری شهری هم تاثیر زیادی دارد.
انواع روف‌گاردن یا بام‌باغ
1-بام‌باغ گسترده:
در این نوع روف‌گاردن، کشت گیاهان با ریشه‌های کم انجام می‌شود. بستر کاشت بسیار سطحی و ضخامت خاک حداکثر ۲۰ سانتی‌متر است. بام‌باغ گسترده نسبت به دیگر انواع بام‌باغ بسیار ارزان است و چمن و گیاهانی با پوشش سطحی و کم‌ارتفاع در آن کاشته می‌شود.
2-بام‌باغ نیمه متمرکز:
این نوع بام سبز شامل کشت گیاهان با حجم ریشه بیشتر و دارای عمق بستر کاشت بالای ۳۰ سانتی‌متر تا ۱ متر است. در این نوع بام سبز کلیه گیاهان بوته‌ای مانند توت‌فرنگی، هندوانه و گیاهان دارویی مانند پونه و اسطخودوس و همچنین چمن قابل کشت هستند و تنها باید در طراحی سازه، وزن ایجادشده مدنظر قرار گیرد.
3-بام‌باغ متمرکز:
در این نوع روف‌گاردن از خاک با حجم و ارتفاع زیاد استفاده می‌شود. این نوع بام‌باغ که از موارد قبلی گران‌تر است و تنها ساختمان‌های بزرگ و معروف از پس هزینه آن بر می‌آیند، انواع درختان، گیاهان زینتی و گل‌ها کاشته می‌شوند. این نوع باغ بر روی پشت‌بام ساختمان‌های بزرگ گسترده و مسیرهایی برای قدم زدن و نیمکت‌هایی برای استراحت در آن طراحی می‌شوند.
مزایای استفاده از سقف سبز
درست است که شاید فکر کنید روف گاردن‌ها فقط برای زیبایی ساخته شده‌اند، اما در طراحی ساختمان‌ها هر روش تازه‌ای که ابداع می شود حتما دلایل و مزیت‌هایی هم دارد. اگر شما در یک شهر شلوغ زندگی میکنید، اجرای روف گاردن تا حدی سر و صدای اطراف شما را مهار می‌کند و آلودگی هوا را تا حدی کاهش می‌دهد. از طرفی اگر شرایط آب و هوایی شما با کاشت برخی از سبزیجات و صیفی‌جات تطابق داشته باشد می‌توانید از محصولات سالم خودتان استفاده کنید. یادتان باشد روف گاردن ها عایق‌های محکمی در برابر سرما و گرما هستند. به طوری که در ابتدای فصل سرما ممکن است حتی نیازی به استفاده از وسایل گرمایشی نداشته باشید و در فصل گرما بالعکس. یکی از مهم‌ترین لطف‌هایی که یک سقف سبز در حق ساختمان شما به خرج می‌دهد این است که برخلاف سقف‌های سنتی که از قیر و ایزوگام های ساده ساخته می‌شدند، روف گاردن‌ها با جذب گرمای خورشید به جای بازتاب دادن آن، به صورت یک عایق طبیعی برای ساختمان‌ها عمل می کنند و در نتیجه هزینه‌های انرژی را تا حد زیادی کم می‌کنند. برای مثال یک باغ بام گسترده می‌تواند نیازهای انرژی تابستان را در حدود ۷۵ درصد کاهش دهد. در عین حال بام سبز تولید آلاینده‌های هوا و نشر گازهای گلخانه‌ای را هم کاهش می‌دهد. حضور گیاهان در روف گاردن ذرات معلق هوا را از بین می‌برد و به تولید بیشتر اکسیژن منجر می‌شود. یک مزیت بسیار مهم دیگر باغ بام این است که این بام سبز توانایی کاهش حجم رواناب فاضلاب‌های سطحی را در محیط‌های شهری دارد. در واقع یک سقف سبز برای جذب آب به طور قابل توجهی خطر جاری شدن سیل و طغیان فاضلاب‌ها را کاهش می‌دهد.
معمولا افراد برای اجرای روف گاردن یک دغدغه مهم دارند و آن هم اینکه چه طور باید نشت آب و نفوذ نم و رطوبت به لایه های زیرین (سقف) را مهار کرد. بنابراین مهم ترین نکته‌ای که باید قبل از اجرای باغ بام به آن توجه کنید، زهکشی اصولی بام است. سقف خانه های امروزی دیگر به روش های قدیم ساخته نمی‌شود. این یعنی مهندسین در هنگام ساخت قابلیت تحمل بار را برای پشت بام شما در نظر می گیرند. اما اگر از این مساله مطمئن نیستید، حتما موضوع را با یک کارشناس خبره درمیان بگذارید تا بدانید سقف شما توانایی حمل بار را دارد یا خیر. از طرفی گیاهانی که آب را در خودشان ذخیره می‌کنند و نیازمند آبیاری هر روزه نیستند، بهترین گزینه برای اجرا در روف گاردن محسوب می‌شوند. این گیاهان در مصرف آب هم صرفه‌جویی می‌کنند و با هر شرایط آب و هوایی سازگار هستند. در طراحی پشت بام در مناطق مرطوب و محیط‌هایی که باران مناسبی دارد، نیاز به آبیاری هم کم است. در واقع بام سبز شما بخشی از طبیعت می‌شود که با شرایط آب و هوایی تطبیق می‌یابد. در انتخاب خاک هم بسیار دقت کنید. خاک‌های فرآوری شده و مخصوص برای روف گاردن‌ها وجود دارد که ویژگی‌های ساختاری سقف‌های سبز از جمله ضخامت کم بستر و محدودیت وزنی را در نظر می‌گیرد. خاک استفاده شده در روف گاردن باید سبک باشد تا از وارد آمدن فشار‌های اضافی به زیرساخت‌های روف گاردن جلوگیری شود. خاک مناسب برای اجرای روف گاردن باید متخلخل باشد و توانایی جذب و نگهداری آب را به خوبی به عهده بگیرد. این خاک باید دارای مواد معدنی کافی را دارا باشد تا هر سال مجبور به تعویض خاک نشوید. زهکشی این خاک هم از اهمیت بالایی برخوردار است و پیشنهاد می‌شود کار را به یک فرد بسیار متخصص بسپرید.
انواع کلاس های روف گاردن
کلاس‌های روف گاردن به دسته های کلاس A ،B ،C ،D و E تقسیم‌بندی می‌شود. در روف گاردن کلاس A از سنگ یا موزاییک به عنوان کف بام استفاده می شود. پوشش گیاهی کلاس A شمشاد است و فضای مرکزی روف گاردن با چمن طبیعی پوشانده می شود. اجرای فضای سبز به وسیله عایق کاری و زهکشی دقیق انجام می‌شود. در این نوع باغ بام از آلاچیق و سایبان استفاده می‌شود و معمولا جنس «ترموود» است.
استفاده از نور مخفی و چراغ هایی در محوطه برای نورپردازی در شب هم در روف گاردن کلاس A مرسوم است. در سقف سبز کلاس B، از ترموود به عنوان کف بام استفاده می‌شود. برای اجرای فضای سبز از باکس و گلدان استفاده می‌شود و گیاهانی مانند کاج و سرخس در پوشش گیاهی این کلاس به چشم می‌خورد. مبلمان این فضا از جنس حصیر و چرم است. نورپردازی این نوع سقف سبز با استفاده از چراغ هایی در محوطه در کنار آلاچیق‌ها و سایبان ها انجام می‌شود.
در روف گاردن کلاس C، از ترموود پلکانی برای کف بام استفاده شده و اجرای فضای سبز پشت بام به صورت باکس ترموود پلکانی است. این باکس‌ها از گل و گیاه طبیعی پر می‌شوند. مبلمان نیز از جنس ترموود بوده و از چراغ باغی و نور مخفی برای نورپردازی سقف سبز کلاس سی استفاده می‌شود. آلاچیق هایی که برای طراحی این نوع روف گاردن استفاده می‌شود با نمونه‌های معمولی تفاوت دارد.
طراحی بام سبز کلاس D کاملا به طراحی کلاس C شبیه است. در طراحی این روف گاردن از ترموود پلکانی به عنوان کف بام استفاده می‌شود و اجرای فضای سبز پشت بام با استفاده از باکس ترموود پلکانی بوده و همان پوشش گل و گیاه است. نورپردازی به کمک چراغ باغی و به شکل مخفی انجام می‌شود. در روف گاردن کلاس E از سنگ به عنوان کف بام استفاده می‌شود. پوشش گیاهی فضای مرکزی حتما چمن مصنوعی است. سایبان و آلاچیق هم در این کلاس نقش دارند. جنس مبلمان باز هم ترموود است و نورپردازی فضا با استفاده از چراغ باغی انجام می‌شود.
هزینه اجرایی روف گاردن به عوامل مختلفی بستگی دارد. قیمت باربیکیو، هزینه تهیه و نصب مبلمان، ساخت آلاچیق و سایبان، هزینه زهکشی و عایق بندی، هزینه کاشت گیاهانی که تمایل به استفاده از آنها دارید، تعداد گلدان‌ها، باکس‌ها و سایر وسایل ابزارها را در ساخت باغ بام در نظر بگیرید. برخی از اجرای سقف سبز می‌ترسند چون از هزینه‌ها اطلاع درستی ندارند. بنابراین بهتر است از یک تیم مشاور کمک بگیرید.
استانداردهای ایجاد و نگهداری روف گاردن
برای اینکه بتوانید بازدهی روف گاردن را بالا ببرید و تاثیر مثبتی ایجاد کنید، بهتر است استانداردهای مهم فضای سبز پشت بام را رعایت کنید. از جمله استاندارهایی که می‌توان در این زمینه نام برد، استفاده از گیاهان بومی هر منطقه است که با شرایط آب و هوای شهری که در آن زندگی میکنید تناسب دارد. همچنین استفاده از مصالحی که تولیدات منطقه زندگی ماست، اهمیت ویژه‌ای دارد. این کار در جهت حمایت از تولیدات منطقه ای انجام می‌شود. استفاده از مصالح بازیافتی ساختمان هم از دیگر مواردی است که در زمینه استاندارد ایجاد یک بام سبز باید به آن دقت شود. از دیگر استانداردهای تعریف شده در زمینه ساخت فضای سبز پشت بام استفاده از غشای ضد آب قبل از اجرایی کردن باغ بام است. در میان استانداردهای طراحی روف گاردن حذف کودهای شیمیایی و آفت کش‌ها هم مهم تلقی می‌شود. استفاده از سیستم زهکشی برای جمع آوری آب های سطحی و استفاده دوباره از آن آب ها در سیستم آبیاری هم استاندارد مهمی است که باید رعایت شود.
نگهداری باغ‌بام
نگهداری باغ‌بام بسیار مهم است و گاهی یکی از مهم‌ترین موانع ایجاد آنها محسوب می‌شود. حتما قبل از طراحی باغ‌بام به برنامه نگهداری آن فکر کنید، زیرا همه باغ‌های سقف نیاز به نگهداری دارند. کلیه ساختمان‌های تجاری با باغ‌بام ملزم به بررسی حداقل دوبار در سال هستند. تعمیر و نگهداری باغ‌بام و تعداد آن در سال به نوع روف‌گاردن بستگی دارد.
موارد زیر برخی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که باید در طول نگهداری مورد توجه قرار گیرد:
– جلوگیری از انسداد زهکشی و رشد گیاهان نامطلوب
– استفاده از کود باید به حداقل برسد، زیرا سطح بالای استفاده ممکن است منجر به افزایش سطح مواد مغذی شود. که ممکن است بر کیفیت آب تأثیر منفی بگذارد.
– داشتن سیستم‌های محافظت در برابر سقوط ضروری است، زیرا تعمیر و نگهداری در لبه پشت‌بام انجام خواهد شد.
امروزه بسیاری از ساختمان‌های بزرگ و مدرن، به دنبال خلق یک باغ کوچک بر روی بامشان هستند. ایجاد روف‌گاردن، راهی است جهت رجوع به طبیعت در زندگی شهری؛ چرا که با توجه به پیشرفت شهرنشینی و با حضور برج‌ها و ساختمان‌های بلند، فضاهای قابل دسترس برای محوطه‌سازی روز به روز، کمتر می‌شود و نیاز به ساخت این فضاها تحت عنوان روف‌گاردن در فضاهای اندک و شهرهای صنعتی و پررفت‌وآمدی مانند تهران بیش از گذشته احساس می‌شود. گروه مهردادسیویل با رعایت استانداردهای لازم، طراحی و اجرای باغ بام شما را با توجه به هزینه‌ای که مد نظر دارید به عهده می‌گیرد و با تکیه بر تجربه و دانش نگرانی‌های شما در اجرای فضای سبز پشت بام از بین می‌برد.
مقالات مشابه با این مقاله:
نوشته شده توسط سعید سلحشور
تشکر از مقاله خوبتون فوق العاده بود!