پس از بررسی اهمیت بالای تهیه پرسشنامه در پژوهش ها و مقالات در قسمت اول، مفاهیم پایه چگونگی تهیه بهترین پرسشنامه را بررسی نمودیم و در ادامه قسمت اول(چگونه بهترین پرسشنامه را تهیه کنیم؟)در این مقاله به مفاهیم اساسی تر تهیه پرسشنامه خواهیم پرداخت. در حقیقت شاید بتوان گفت تهیه پرسشنامه از مهم ترین راهکارها برای پژوهش ها می باشد ولی چرا این ادعا را انجام می دهیم. در حقیقت می توان عنوان کرد که تهیه پرسشنامه از معدود روش هایی است که شما می توانید شکاف ها و مشکلات جامعه را شناسایی کنید و در واقع تهیه پرسشنامه، نزدیک ترین راه برای فاصله اجرایی نمودن پژوهش های تحقیقاتی در دنیای واقع است. همواره مشکلی که همه کارشناسان و خبرگان جامعه با پژوهش های تحقیقاتی و پایان نامه در این سال ها دارند این است که این پژوهش های تحقیقاتی دردی از جامعه را حل نمی کنند و بسیاری از آن ها در عمل اصلا اجرا پذیر نیستند. اما مشکل اصلی چیست؟ حتی خیلی از پایان نامه ها و پژوهش هایی که از پرسشنامه و تحلیل آماری استفاده می کنند در جامعه واقعی اجرا پذیر نبوده اند. مشکل اصلی این است که بسیاری از پایان نامه ها اصلا به درستی از پرسشنامه استفاده نکرده اند و مراحلی را که باید برای تهیه پرسشنامه مناسب رعایت کنند، انجام نمی دهند و بسیاری از آن ها در مرحله بعدی (بعد از تهیه پرسشنامه) هم درست انجام نمی دهند، مرحله بعد از تهیه و توزیع پرسشنامه،تحلیل آماری است که آزمون های آماری مناسب و درست مربوط به هر تحقیق با یکدیگر تفاوت می کند، در حالی که بسیاری از پایان نامه های انجام شده بدون مطالعه آمار، از پژوهش های قبلی تقلید می کنند. در انتهای این پایان نامه، مقالات مشابه مورد نیاز در انجام مراحل پایان نامه را جهت اطلاعات بیشتر شما قرار می دهیم.
همانطور که در قسمت اول مقاله(چگونه بهترین پرسشنامه را تهیه کنیم؟) اجزاء پرسشنامه مطرح گردید در این قسمت به ادامه اجزای ضروری برای تهیه یک پرسشنامه مناسب را توضیح خواهیم داد.
در قسمت مقدمه هدف از گردآوری داده ها به وسیله پرسشنامه و ضرورت همکاری پاسخ دهنده در عرضه داده های مورد نیاز بیان می‌شود. به منظور بیان هدف های یادشده می‌توان شیوه زیر را به کار گرفت. ابتدا هدف کلی پژوهش بیان شده و پاسخ دهنده با گزاره های خاص تحقیق آشنا می‌شود. پس از آن به نقش پرسشنامه در فراهم آوردن داده های مورد نیاز پژوهشگر اشاره می‌شود. پژوهشگر باید سعی کند تا پاسخ دهنده نسبت به همکاری در تکمیل پرسشنامه برانگیخته شود. برای این منظور باید بر با ارزش بودن داده های حاصل از پرسشنامه تاکید شود و پاسخ دهنده نسبت به ضرورت و اهمیت تحقیق آگاه گردد تا با دقت بیشتری پاسخ سوال ها را عرضه کند. علاوه بر آن در این قسمت محقق باید به این نکته اشاره کند که داده های حاصل از پرسشنامه محرمانه بوده و بجز استفاده آماری، به منظور دیگری مورد استفاده قرار نخواهد گرفت.
دستورالعمل:
در این قسمت محقق سعی می‌کند پاسخ دهنده را با چگونگی پاسخ دادن به سوال های پرسشنامه آشنا کند. در دستورالعمل تکمیل پرسشنامه رعایت نکات زیر ضروری است.
۱- هر نوع سوال پرسشنامه و چگونگی پاسخ دادن به آن باید تشریح شود.
۲- گزینه های پرسشنامه باید دقیقا مشخص گردد(اغلب از تابع لیکرت استفاده می شود(اعداد1تا5) یا (1تا3)
۳- باید بر این نکته تاکید شود که پرسشنامه تا تاریخ معین تکمیل شده و به آدرس مربوط یا به پرسشگر تحویل داده شود. باید به خاطر داشت که دستورالعمل تکمیل پرسشنامه باید کوتاه و به آسانی قابل فهم باشد. دستورالعمل های پیچیده باعث سردرگمی پاسخ دهنده شده و بر ماهیت پاسخ ها اثر می گذارد.
انواع سوال های پرسشنامه :
اولین قدم در تعیین نوع سوال های پرسشنامه شناسایی عوامل و متغیرهای پژوهش است. پس از آن محقق می‌تواند در مورد نوع سوال هایی که می‌تواند متغیرها را اندازه گیری کند تصمیم بگیرد.
به طور کلی سوال های پرسشنامه به دو صورت ارائه می‌شود:
۱- سوال های بسته- پاسخ
۲- سوال های باز- پاسخ
1-سوال های بسته- پاسخ
سوال های بسته- پاسخ مجموعه ای از گزینه ها را ارائه می‌دهد تا پاسخ دهنده از میان آن ها یکی را انتخاب کند. پاسخ دهنده این نوع سوال ها را به سرعت درک می کند و به سهولت به آن پاسخ می‌دهد. علاوه بر آن در استخراج داده ها، می‌توان به سهولت آن ها را مقوله بندی و تجریه تحلیل کرد.
پرسشنامه های بسته—پاسخ به حالت های متفاوتی ارائه می‌شود. این حالت ها به قرار زیر است:
حالت چند جوابی:
در این نوع سوال، پاسخ دهنده یکی از گزینه های ارائه شده را انتخاب کرده و علامت گذاری می‌کند.
مثال:
کدام یک از گزینه های زیر را جهت کنترل هزینه در پروژه ها مهم تر می دانید؟
۱- انجام برنامه ریزی مناسب
۲- استفاده از روش های اجرایی نوین
۳- شناسایی تأخیرات و کنترل آن ها
حالت چند درجه ای:
در این نوع سوال پاسخ دهنده موضع خود را در مورد موضوعی بر روی یک طیف با انتخابی که به بهترین وجه نمایانگر باورها، عقاید یا نگرش او درباره آن گویه باشد، مشخص می‌کند. این حالت متداول ترین حالت انجام پایان نامه است.
در مثال های زیر نمونه هایی از این حالت داده شده است:
به نظر شما، استفاده از نیروی انسانی متخصص تا چه میزان می تواند موجب کاهش هزینه گردد؟
کاملا موافق
موافق
بی تأثیر
مخالف
کاملا مخالف
دانش مدیریت پروژه در صنعت ساخت
حیاتی است
خیلی مهم است
مهم است
نسبتا مهم است
اهمیتی ندارد
تا چه اندازه معلم شما سازمان یافته است؟
همیشه
اغلب اوقات
بعضی اوقات
به ندرت هرگز
حالت تعیین اولویت نسبت به موارد ارائه شده:
در این حالت یک سری گویه ارائه شده و از پاسخ دهنده خواسته می‌شود تا ترتیب اهمیت آن ها را مشخص کند.
سوال های باز- پاسخ:
سوال هایی هستند که در آن ها پاسخ دهنده می‌تواند پاسخ را به اختیار خود جواب دهد. این پاسخ ها می‌تواند از چند کلمه تا چند جمله باشد. از این نوع سوال ها برای بررسی و مطالعه عقاید در یک زمینه خاص استفاده می‌شود. باید یادآوری کرد که تجزیه و تحلیل داده های حاصل از این نوع سوال ها مشکل بوده و نیازمند یک سیستم کدگذاری ویژه است.
مثال:
چه عواملی منجر به تأخیرات در پروژه می گردد؟
نکات ضروری در تدوین سوال ها: پس از انتخاب نوع سوال های پرسشنامه ، محقق باید به تدوین سوال های پرسشنامه بپردازد. در تدوین سوال ها توجه به نکات زیر ضروری است:
۱- از سوال های نامفهوم و مبهم پرهیز کنید.
۲- از سوال هایی که پاسخ دهنده را به پاسخ خاصی هدایت می‌کند باید اجتناب کرد.
۳- از سوال های پیچیده پرهیز شود.
۴- از سوال های دو وجهی که شامل دو سوال در یک پرسش است اجتناب شود.
۵- تا جایی که امکان دارد از ارائه سوال های منفی خود داری شود.
۶- از بیان سوال های مستقیم که موجب تحریک حساسیت آزمودنی شده و یا در وی ایجاد مقاومت می‌کند پرهیز شود.
۷- از تنظیم سوال هایی که آزمودنی پاسخ آن ها را در دسترس ندارد خود داری شود.
۱-۳- ترتیب ارائه سوال ها
در ارائه سوال ها باید به این دو اصل مهم توجه کرد:
1-سوال های اولیه باید به حدی جالب باشد که پاسخ دهنده را به پاسخ دادن ترغیب کند.
2- سوال ها از ساده ترین به پیچیده ترین عرضه شود؛ سوال هایی که ممکن است آزمودنی در پاسخ دادن به آن ها اکراه داشته باشد بهتر است در وسط پرسشنامه قرار داده شود.
1-4-پرسشنامه آنلاین و ایمیلی را ترجیح می دهید؟
خیر، پرسشنامه آنلاین و ایمیلی در ایران اصلا شما را به نتایج درستی هدایت نخواهد کرد، مگر اینکه افرادی که می خواهند جواب شما را بدهند شما را بشناسند و جواب های درستی بدهند در غیر این صورت بهترین راه توزیع پرسشنامه، حضوری در نمونه آماری مشخص شده است.
در ادامه لینک ورود به قسمت اول این مطلب برای شما گذاشته شده است ، حتما قسمت اول رو مطالعه کنید.
نوشته شده توسط مهندس مهرداد حمصیان
